Dù diễn biến âm thầm và không có triệu chứng rõ ràng trong nhiều năm, ung thư tuyến tiền liệt vẫn là mối quan tâm lớn vì khả năng gây tử vong nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Việc hiểu biết về căn bệnh này và những yếu tố liên quan có thể giúp nâng cao khả năng phòng ngừa và phát hiện sớm, từ đó cải thiện cơ hội điều trị thành công.
Ung thư tuyến tiền liệt là gì?
Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ nằm giữa dương vật và bàng quang, có vai trò quan trọng trong hệ sinh sản nam giới. Nó chủ yếu tạo ra chất lỏng giúp nuôi dưỡng và vận chuyển tinh trùng. Bên cạnh đó, tuyến này còn sản xuất một loại protein gọi là PSA, giúp duy trì độ lỏng của tinh dịch và hỗ trợ trong việc kiểm soát tiểu tiện.
Ung thư tuyến tiền liệt xảy ra khi các tế bào trong tuyến tiền liệt phát triển không kiểm soát và hình thành khối u ác tính. Theo Tổ chức Ung thư toàn cầu (Globocan), năm 2022, tuyến tiền liệt là loại ung thư phổ biến thứ 4 trên thế giới và là loại phổ biến thứ 2 ở nam giới.
Tại Việt Nam, mỗi năm có gần 6.000 ca mắc mới và 2.800 trường hợp tử vong do căn bệnh này. Những con số này cho thấy sự nguy hiểm và tính cấp thiết của việc phát hiện và điều trị.
Dấu hiệu nhận biết ung thư tuyến tiền liệt
Một trong những thách thức lớn nhất trong việc chẩn đoán ung thư tuyến tiền liệt là bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Nhiều trường hợp chỉ được phát hiện qua các xét nghiệm sàng lọc định kỳ.
- Khó đi tiểu: Nam giới có thể gặp khó khăn trong việc bắt đầu đi tiểu, dòng nước tiểu yếu, hoặc bị gián đoạn khi đi tiểu.
- Buồn tiểu thường xuyên: Cảm giác buồn tiểu, đặc biệt là vào ban đêm, là một dấu hiệu cảnh báo.
- Có máu trong nước tiểu hoặc tinh dịch: Dấu hiệu này thường xuất hiện khi bệnh đã tiến triển.
- Đau khi tiểu hoặc xuất tinh: Cảm giác đau rát có thể xuất hiện khi đi tiểu hoặc trong quá trình xuất tinh.
- Đau ở lưng, hông hoặc xương chậu: Đây là triệu chứng của giai đoạn muộn khi ung thư đã lan sang các bộ phận khác của cơ thể.
Trong nhiều trường hợp, ngay cả khi ung thư đã tiến triển, người bệnh vẫn không có triệu chứng rõ ràng. Các triệu chứng này phụ thuộc vào kích thước và vị trí của khối u.
Trong giai đoạn muộn, bệnh nhân có thể trải qua những triệu chứng nặng nề hơn, chẳng hạn như đau xương, giảm cân không giải thích được, và cảm giác mệt mỏi liên tục.
Nguy cơ mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt
Hiện chưa rõ nguyên nhân chính xác gây ra ung thư tuyến tiền liệt, nhưng có một số yếu tố nguy cơ được xác định có liên quan đến sự phát triển của bệnh này:
- Tuổi tác: Nguy cơ ung thư tăng lên đáng kể sau tuổi 50, trong khi bệnh rất hiếm gặp trước tuổi 45.
- Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người từng mắc bệnh, nguy cơ mắc bệnh của bạn sẽ cao hơn.
- Di truyền: Những thay đổi di truyền, đặc biệt là ở các gene BRCA1 và BRCA2, có thể làm tăng nguy cơ phát triển ung thư.
- Chế độ ăn uống: Chế độ ăn nhiều chất béo, đặc biệt là chất béo từ động vật, có thể liên quan đến nguy cơ bị bệnh. Những người ăn ít rau xanh và hoa quả cũng có thể có nguy cơ cao hơn.
Ngoài các yếu tố trên, những thói quen không lành mạnh như béo phì, hút thuốc, lạm dụng rượu bia, tiếp xúc với hóa chất độc hại, và mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
Phương pháp chẩn đoán và điều trị
Để phát hiện sớm ung thư tuyến tiền liệt, các phương pháp sàng lọc và chẩn đoán đóng vai trò rất quan trọng. Một trong những phương pháp phổ biến nhất là xét nghiệm máu để đo mức PSA.
PSA là một loại protein do tuyến tiền liệt sản xuất, và mức PSA cao có thể là dấu hiệu của ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên, mức PSA cao không phải lúc nào cũng có nghĩa là bạn bị ung thư, mà còn có thể do viêm tuyến tiền liệt hoặc các vấn đề khác.
Nếu xét nghiệm PSA cho thấy kết quả đáng ngờ, bác sĩ có thể chỉ định sinh thiết tuyến tiền liệt, tức là lấy một mẫu nhỏ của tuyến tiền liệt để kiểm tra tế bào ung thư. Đây là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất, giúp xác định liệu khối u có phải là ung thư hay không và mức độ lan rộng của nó.
Nếu ung thư tuyến tiền liệt được phát hiện sớm, bệnh có thể được điều trị thành công bằng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm phẫu thuật, xạ trị, hoặc điều trị nội tiết.
Phẫu thuật có thể bao gồm việc cắt bỏ toàn bộ tuyến tiền liệt, trong khi xạ trị sử dụng tia X để tiêu diệt các tế bào ung thư. Điều trị nội tiết nhằm giảm hoặc chặn sự sản xuất hormone testosterone, hormone này thúc đẩy sự phát triển của ung thư.
Tuy nhiên, nếu ung thư đã lan rộng (di căn) đến các bộ phận khác của cơ thể, việc điều trị trở nên phức tạp hơn và mục tiêu chính là kiểm soát triệu chứng, kéo dài thời gian sống và cải thiện chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.
Ở giai đoạn này, ung thư này có thể di căn đến xương, hạch bạch huyết, gan hoặc phổi, dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng và có thể gây tử vong.
Theo Hiệp hội Ung thư Mỹ, cứ 8 nam giới ở quốc gia này có một người được chẩn đoán mắc bệnh, nhưng tỷ lệ tử vong chỉ khoảng 1 trên 41 người bệnh. Đây là một con số lạc quan cho thấy, nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời, người bệnh có cơ hội sống ít nhất 5 năm gần 100% nếu khối u ở giai đoạn khu trú.
Tuy nhiên, tỷ lệ này giảm xuống còn 31% nếu khối u đã di căn xa. Kết quả điều trị còn phụ thuộc vào độ tuổi, sức khỏe tổng thể và các yếu tố khác của từng cá nhân.
Kết luận
Ung thư tuyến tiền liệt là một căn bệnh nguy hiểm nhưng có thể kiểm soát và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm.
Đối với nam giới từ 40 tuổi trở lên, đặc biệt là những người có tiền sử gia đình mắc bệnh hoặc mang các đột biến di truyền liên quan, việc sàng lọc định kỳ là rất quan trọng.
Ngay cả khi không có triệu chứng, tiền liệt tuyến khuyên bạn cũng nên chủ động đi khám sức khỏe và xét nghiệm PSA từ tuổi 45 trở đi để sớm phát hiện và điều trị bệnh.
